قوانین
صنعتی و معدنی - آیین نامه ایمنی در معادن سال 1391 - فصل اول: تعاریف
1ـ سرپرست معدن: شخصی است که توسط دارنده پروانه عملیات معدنی به این سمت منصوب می شود و مسئولیت کلیه عملیات معدن را به عهده دارد. 2ـ مسئول فنی: مسئول فنی بر اساس مفاد قانون نظام مهندسی معدن، شخصی است که اداره کلیه امور فنی معدن را عهده دارد و توسط دارنده پروانه عملیات از میان اعضای سازمان نظام مهندسی معدن انتخاب و به وزارت صنعت، معدن و تجارت معرفی می شود. 3ـ مسئول ایمنی: مسئول ایمنی هر معدن نظارت بر ایمنی عملیات معدن را به عهده داشته و توسط دارنده پروانه عملیات به این سمت منصوب می شود. ضوابط و حدود صلاحیت مسئول ایمنی منطبق با مفاد قانون کار و قانون نظام مهندسی معدن و از طریق وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی با هماهنگی وزارت صنعت، معدن و تجارت تعیین می شود. جانشین مسئول ایمنی نیز تابع همینشرایط است. 4ـ اپراتور ماشین آلات: شخصی است که عامل انجام کار با ماشین آلات معدنی است. 5 ـ پروانه اکتشاف / بهره برداری: طبق مواد مندرج در قانون معادن و آیین نامه اجرایی آن تعریف می شود. 6 ـ معدن: به محدوده ای اطلاق می شود که شامل ذخیره معدنی است. 7ـ معدن زیرزمینی: معدنی است که در آن عملیات معدنکاری در زیر سطح زمین اجرا می شود. 8 ـ معدن سطحی: معدنی است که در آن عملیات معدنکاری در روی سطح زمین اجرا می شود. 9ـ عملیات معدنی: کلیه عملیات معدنی (اعم از اکتشاف تا بهره برداری و استخراج معدن) است که در قانون معادن و آیین نامه اجرایی قانون معادن پیش بینی شده است. 10ـ تأسیسات سطحی معدن: شامل همه ساختمان ها و سازه هایی است که برای انجام امور معدن و آماده سازی ماده معدنی برای فروش استفاده می شوند. تأسیسات سطحی معدن هم در معادن زیرزمینی و هم در معادن سطحی بخشی از معدن محسوب می شوند. 11ـ تونل: حفاری زیرزمینی افقی یا تقریباً افقی است. 12ـ تونل شیب دار: تونلی که شیبی حداکثر تا 18 درجه داشته باشد. 13ـ چاه مایل: حفاری مایلی که به سطح زمین راه داشته و دارای شیب بین 18 تا 90 درجه باشد. 14ـ چاه یا چاه قائم (شفت): حفاری قائم یا با شیب 90 درجه است که به سطح زمین راه داشته باشد. 15ـ دویل: حفاری زیرزمینی شیب دار و با سطح مقطع نسبتاً کوچک که معمولاً به طرف بالا حفاری می شود و برای منظورهای مختلف مورد استفاده قرار می گیرد. 16ـ پذیرگاه: محل توقف، بارگیری و تخلیه واگن ها و انجام وظایف مختلف زیرزمینی که معمولاً در محل ارتباط با چاه قائم یا چاه مایل در زیر زمین احداث می شود. 17ـ راهرو: انواع حفاری های زیرزمینی و معمولاً با طول زیاد است. 18ـ بونکر: مخزن یا انباره ای که از فولاد یا مصالح ساختمانی ساخته شده یا در سنگ حفر می شود و برای انباشتن مواد یا سنگ استفاده می شود و معمولاً قسمت پایین تر آن کوچکتر و به شکل قیف است. 19ـ وسایل الکتریکی: شامل کابل های برق و هر قسمتی از ادوات یا ماشین آلاتی است که برای تولید، تبدیل، ذخیره، انتقال یا بهره برداری از الکتریسیته استفاده می شوند. 20 ـ ماشین سیم برش: وسیله ای که با کشیدن سیمی برنده، سبب جدا کردن بلوک های سنگ های تزئینی می شود. 21ـ ماشین بالابر: دستگاهی است که برای خارج کردن مواد معدنی یا باطله استخراج شده از معادن زیرزمینی یا جابه جایی افراد استفاده می شود و به دو نوع عمده: طبلکی و اصطکاکی تقسیم می شود. کابل فولادی در بالابر طبلکی به دور استوانه پیچیده می شود و کابل فولادی در بالابر اصطکاکی به وسیله قرقره به حرکت درمی آید و یک سر آن محفظه حمل بار (اسکیپ یا قفس) و سر دیگر آن وزنه تعادل یا محفظه دیگری می باشد. 22 ـ اسکیپ (Skip) : به صندوق مخصوص حمل مواد در چاه گفته می شود. 23 ـ کیج (Cage) : به قفس مخصوص حمل نفرات و مواد در چاه گفته می شود. 24 ـ شاول (Shovel) : نوعـی ماشین بارکننده صندوقه ای با مکانیزم کابلی یا هیدرولیکی در معادن سطحی است. 25ـ لودر (Loader) : نوعی ماشین بارکننده صندوقه ای با مکانیزم هیدرولیکی است که عملیات بارگیری در معادن را انجام می دهد. 26 ـ دامپ تراک (Dump Truck) : کامیون های معدنی خودکشش و چرخدار با ظرفیت های متنوع که قابلیت باربری و تخلیه مواد معدنی یا باطله را دارند. 27 ـ وینچ (Winch) : طبلک دوار که با کشیدن کابل فولادی متصل به وسایل باربری، موجب جابه جایی آنها می شود. 28ـ بولدوزر (Bulldozer) : ماشینی که در جلوی آن تیغه ای برای کندن و جابه جا کردن مواد پیش بینی شده است . برخی ازانواع آن دارای کلنگ هایی در عقب برای شکافتن خاک یا سنگ های نرم است. 29ـ جامبو دریل (Jumbo Drill) : نوعی ارابه چال زنی که بیش از یک بازوی حفاری دارد. 30ـ نوار نقاله: تسمه ای بی انتها که با عبور از روی دو طبلک ابتدایی و انتهایی، بار خود را به طور مداوم منتقل می کند. 31ـ اسکریپر (Scrapper) : نوعی ماشین بارگیری ـ باربری صندوقه ای که در آن عمل بارگیری و باربری به وسیله خود ماشین یا تراکتور کشنده انجام می شود. 32 ـ وسایل نگهداری قدرتی: وسایل نگهداری مکانیزه که دارای کف، ستون هیدرولیک و سپر سقف هستند و در روش های استخراج جبهه کار طولانی و کوتاه استفاده می شوند. 33 ـ نگهداری اولیه: نوعی سیستم نگهداری که در هنگام عملیات حفاری نصب می شود و وظیفه آن ایجاد شرایط ایمن در هنگام عملیات حفاری است. 34 ـ ستون: پایه های چوبی، فولادی یا هیدرولیک که برای نگهداری سقف کارگاه های استخراج نصب می شوند. 35 ـ لارده: تخته ها یا الوارهای کوچکی که در پشت وسایل نگهداری اصلی تونل نصب می شوند و وظیفه توزیع فشار بین دو قاب نگهداری و همچنین پوشش سقف و دیوارها برای جلوگیری از سقوط قطعات کوچک سنگ را دارند. 36 ـ قاب کشویی: نوعی قاب فلزی سه تکه که قطعات آن در داخل یکدیگر می لغزند. این قطعات به نحوی به یکدیگر متصلند که سطح مقطع قاب با افزایش فشار کاهش می یابد. 37 ـ پیچ سنگ: میله ای فولادی که برای اتصال لایه ها و قطعات مختلف سنگ به یکدیگر به کار می رود. 38 ـ پایه: هر یک از ستون هایی که در طرفین قاب و زیر کلاهک نصب می شوند. 39ـ آتشباری: به عملیات خرجگذاری و انفجار مواد منفجره برای تخریب سنگ گفته می شود. 40ـ آتشبار: شخصی که مسئولیت عملیات آتشباری را به عهده دارد و صلاحیت وی توسط سازمان های ذیصلاح تأیید شده باشد. 41ـ مواد منفجره: موادی که قابلیـت انفجار داشته و در معدن برای تخریب سنگ مورد استفاده قرار می گیرند. 42ـ خرجگذاری: قراردادن مواد منفجره در داخل چال است. 43ـ چال: سوراخی که در سنگ معمولاً برای قراردادن ماده منفجره یا ماده منبسط شونده حفر می شود. 44ـ فشنگ: به هر قطعه ماده منفجره جامد (معمولاً انواع دینامیت) گفته می شود. 45ـ گاز زغال: گازی که درکانسارهای زغال سنگ همراه با سایر هیدروکربورها وجود دارد و عمدتاً از متان تشکیل شده است. این گاز چنانچه به نسبت معینی با هوا مخلوط شود قابلیت انفجار پیدا می کند. 46 ـ معادن گازدار: معادنی که در آنها آزاد شدن گاز زغال از لایه ها به داخل حفاری های معدنی انجام می شود. معادن گازدار برحسب مقدار گاز زغال (به مترمکعب) به ازای یک تن تولید روزانه به چهار گروه: طبقه یک (تا 5 مترمکعب بر تن)، طبقه دو (5 تا 10 مترمکعب بر تن)، طبقه سه (10 تا 15 مترمکعب بر تن)، طبقه چهار (بیشتر از 15 مترمکعب بر تن) تقسیم می گردند. تمام معادن زغال سنگ و انواع آن مانند معادنبیتومین، جزو معادن گازدار شمرده می شوند. 47 ـ گرد زغال: ذرات ریز زغال سنگ که قابلیت انفجار دارند و بر اثر استخراج تولید و به صورت گرد و غبار در فضای معدن پراکنده می شوند. 48 ـ گاززدایی: فرآیند بیرون کشیدن گاز زغال موجود در لایه های زغال سنگ و لایه های اطراف با حفر گمانه های ویژه و انتقال گاز به بیرون از معدن برای کمک به تهویه مؤثر معدن می باشد. 49 ـ تهویه طبیعی: جریان هوا که به علت اختلاف دمای هوای داخل و بیرون و به تبع آن اختلاف وزن مخصوص و در نتیجه اختلاف فشار هوا در نقاط ورودی و خروجی حادث می شود. 50 ـ خودسوزی: اکسیداسیون و در پی آن گرم شدن و سوختن کند و خود به خودی کان سنگ های مستعد بدون افروختن آتش است. 51 ـ سد آتش بند: صفحاتی که روی آنها خاک نرم یا پودرسنگ ریخته شده و یا ظرف هایی که از آب پرشده و زیر سقف تونل در نقاط مناسبی برای جلوگیری از گسترش انفجار نصب می گردند . این صفحات و ظرف ها در اثر تغییر فشار هوای حاصل از انفجار، خودبخود واژگون شده و مواد آن سدی در مقابل انتشار آتش به وجود می آورند.