قوانین
بازار و اوراق بهادار - دستورالعمل معاملات کالا و اوراق بهادار مبتنی بر کالا در بورس کالای ایران - فصل پنجم : مراحل انجام معامله
ماده17: معاملات در بورس به دو روش حراج حضوری و حراج پیوسته انجام میگیرد.
ماده18: مراحل انجام معاملات کالا به روش حراج حضوری به شرح زیر میباشد: 1. پیشگشایش: در این مرحله امکان ورود، تغییر یا حذف سفارش برای کارگزار خریدار وجود دارد و کارگزار فروشنده فقط باید عرضه خود را با قیمت پایه و حجم مندرج در اطلاعیه عرضه وارد نماید، لیکن در این مرحله معاملهای انجام نمیشود. 2. مظنهیابی: کلیه سفارشهای فعال در پایان مرحله پیشگشایش به این مرحله منتقل میشود. شرایط این مرحله به شرح زیر میباشد: 1-2 - امکان ورود و حذف سفارشها وجود ندارد. 2-2 - امکان افزایش حجم تقاضای خریداران و کاهش حجم عرضه فروشندگان وجود ندارد. 3-2 - فروشندگان صرفاً در زمان یک سوم ابتدایی دوره، امکان افزایش میزان عرضه را دارند. 4-2 - فروشندگان میتوانند قیمت خود را حداکثر تا سطح قیمت بهترین سفارش خرید ثبت شده کاهش دهند. 5-2 - خریداران میتوانند قیمت خود را حداکثر تا سطح قیمت بهترین سفارش فروش ثبت شده افزایش دهند. 6-2 - کاهش حجم هر سفارش خرید صرفاً قبل از برابری قیمت آن با قیمت بهترین سفارش فروش ثبت شده امکانپذیر است. 7-2 - چنانچه حجم عرضه بیشتر از مجموع تقاضاهایی باشد که قیمت فروشنده را پذیرفتهاند، معاملات با قیمت فروشنده و به میزان مجموع تقاضاهای خریدارانی که قیمت فروشنده را پذیرفتهاند، انجام میشود. 8-2 - چنانچه در پایان این مرحله هیچ خریداری قیمت فروشنده را نپذیرد امکان تجدید مرحله مظنهیابی صرفاً برای یکبار دیگر توسط ناظر معاملات وجود دارد. 3. رقابت: در صورتی که در پایان زمان مظنهیابی مجموع تقاضاهای خریدارانی که قیمت فروشنده را پذیرفتهاند بیش از کل میزان عرضه باشد، سفارش خریداران مذکور وارد مرحله رقابت میگردد. شرایط این مرحله به شرح زیر میباشد: 1-3 - سفارشهای فروشندگان قابل تغییر نمیباشد. 2-3 - خریداران حق تغییر حجم تقاضای وارده را ندارند. 3-3 - خریداران صرفاً میتوانند قیمت تقاضای خود را افزایش دهند. 4-3 - در پایان مرحله رقابت، معاملات براساس اولویتهای موضوع ماده 5 این دستورالعمل انجام خواهد شد. 5-3 - در صورتی که به دلیل وجود محدودیت نوسان قیمت مجاز، حجم تقاضاهایی که سقف قیمت مجاز را پذیرفتهاند بیش از کل حجم عرضه باشد، عرضه به روش تسهیم به نسبت انجام خواهد شد. پس از تسهیم به نسبت، مقادیر تخصیص یافته به هر یک از کارگزاران نسبت به واحد پایه تخصیص، گرد میشوند. 4. نظارت: این مرحله پس از پایان زمان معاملات، جهت انجام اقدامات ناظر بازار از جمله تایید معاملات میباشد. 5. عرضه مازاد: در صورتی که حجم عرضه در پایان مرحله مظنهیابی از تقاضاهایی که قیمت عرضهکننده را پذیرفتهاند بیشتر باشد، مازاد عرضه در این مرحله قابل معامله میباشد. خریداران میتوانند با ارایه تقاضای خرید با قیمت معاملات انجام شده در پایان مرحله مظنهیابی، اقدام به خرید عرضههای مازاد نمایند. مرحله عرضه مازاد از پایان مرحله نظارت آغاز و حداکثر تا پایان زمانی از روز جاری معاملاتی که هیات مدیره بورس تعیین میکند ادامه مییابد. شرایط معاملات عرضه مازاد به شرح ذیل میباشد: 1-5 - در صورتی که قسمتی از حجم عرضه اعلامی طبق اطلاعیه عرضه یا عرضه افزایش یافته در مرحله مظنهیانی معامله نگردد، این مازاد در سامانه معاملاتی باقیمانده و تا پایان مرحله عرضه مازاد قابل معامله میباشد. 2-5 - عرضه مازاد با پیشنهاد عرضهکننده و موافقت بورس میتواند تا پایان روز کاری قبل از روز عرضه بعدی نماد معاملاتی یا یک هفته پس از روز عرضه، هر کدام که کمتر باشد، معامله شود. 3-5 - در صورت منتقل شدن عرضه مازاد به روزهای کاری بعد کارگزار عرضهکننده صرفاً تا 9 صبح روز کاری بعد میتواند عرضه مازاد را از سامانه معاملاتی حذف نماید. در غیر اینصورت عرضه مازاد تا پایان مرحله عرضه مازاد آن روز معاملاتی قابل معامله خواهد بود. 4-5 - در صورتی که در پایان مرحله نظارت کارگزار عرضهکننده درخواست افزایش مازاد عرضه را بدهد، افزایش مازاد با تایید بورس امکانپذیر است. تبصره: طول مدت هر یک از مراحل فوق توسط هیات مدیره بورس تعیین و حداقل 3 روز کاری قبل از اعمال اطلاعرسانی میگردد. تغییر طول مدت مراحل فوق حین جلسه معاملاتی مجاز نمیباشد.
ماده19: مراحل انجام معاملات اوراق بهادار مبتنی بر کالا به روش حراج پیوسته به شرح زیر میباشد: 1. پیشگشایش: مرحله ابتدایی معاملات است که در آن امکان ورود، تغییر یا حذف سفارش وجود دارد لیکن معاملهای انجام نمیشود. 2. مرحله گشایش: این مرحله بلافاصله پس از مرحله پیشگشایش است و در آن، سفارشهای موجود در سامانه معاملات براساس ساز وکار حراج تک قیمتی انجام میشود. 3. مرحله پیوسته: این مرحلهپس از انجام مرحله گشایش شروع و در آن به محض تطبیق قیمت سفارشهای وارد شده به سامانه معاملاتی، معامله انجام میشود. 4. مرحله حراج تک قیمتی پایانی: این مرحله پس از خاتمه مرحله پیوسته شروع میشود. طی این مرحله امکان ورود، تغییر یا حذف سفارش توسط کارگزاران وجود دارد لیکن معاملهای انجام نمیشود. در پایان این مرحله سفارشهای موجود در سامانه معاملات براساس سازوکار حراج تک قیمتی اجرا میشود. 5. مرحله معاملات پایانی: مرحله پایانی جلسه معاملاتی است که طی آن ورود سفارش و انجام معامله صرفاً با قیمت پایانی امکانپذیر است. تبصره1: انجام مراحل یک الی سه فوق در روش حراج پیوسته الزامی است. انجام مراحل چهار و پنج پس از تصویب در هیات مدیره بورس و اطلاع رسانی آن حداقل سه روز کاری قبل از اعمال، امکان پذیر میباشد. تبصره2: هیات مدیره بورس میتواند در روش حراج پیوسته، زمانی را خارج از جلسه معاملات، برای ورود سفارشها تعیین نماید. تبصره3: طول مدت هر یک از مراحل فوق توسط هیات مدیره بورس تعیین و حداقل 3 روز کاری قبل از اعمال اطلاعرسانی میگردد. تغییر طول مدت مراحل فوق حین جلسه معاملات مجاز نمیباشد.
ماده20: سفارشهای وارد شده به سامانه معاملات، حداقل باید حاوی موارد زیر باشد: 1. نماد معاملاتی 2. تعیین خرید یا فروش بودن سفارش 3. اعتبار زمانی سفارش 4. حجم سفارش 5. نوع سفارش و شرایط قیمتی آن 6. کد معاملاتی تبصره1: انواع سفارش به لحاظ شرایط قیمتی و اعتبار زمانی توسط هیات مدیره بورس تعیین و حداقل 3 روزکاری قبل از اعمال اطلاعرسانی میگردد. تبصره2: بورس باید از ورود سفارشهایی که در آن شرایط اطلاعیه عرضه رعایت نشده است، جلوگیری نماید.