ماده ۶۷۴ قانون مجازات اسلامی

طبق قانون چه مواردی خیانت در امانت محسوب می شود ؟

مطابق با ماده 674 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات جهت تحقق جرم خیانت در امانت باید به چند مورد توجه داشت.

1- مال یا اموالی که می تواند مورد خیانت در امانت قرار بگیرد اعم است از مال منقول و یا غیرمنقول (مانند: خانه ، اتومبیل، چک و یا سفته و ....).

پس اگر موجر چک بابت تضمینی که مستاجر جهت تخلیه به او داده است را پیش از موعد و نقض تعهد مستاجر به اجرا بگذارد خیانت در امانت محقق شده است.

در اینجا باید به سه مورد توجه داشت :

• مال یا اموال باید به شخص سپرده شود و این سپردن مال می تواند در قالب هر عقدی باشد. بنابراین منظور از سپرده شدن، سپرده شدن در قالب قرارداد است؛ حتی اگر آن قرارداد شفاهی باشد و یا اصلا معامله باطل باشد، در نتیجه جرم خیانت در امانت منحصر به عقد امانت نیست و در بستر سایر عقود نیز امکان تحقق جرم وجود دارد.
• در عقودی که جنبه تملیکی دارند؛ مانند: عقد قرض به واسطه این که مال به گیرنده آن تملیک می شود، امکان تحقق جرم خیانت در امانت وجود ندارد. حتما باید شخصی مال را به دیگری بسپارد و صرف اینکه یک نفر مال متعلق به دیگری را بدون اینکه به او سپرده شده باشد (وفق ماده 674) تصاحب، تلف، مفقود و یا استعمال نماید؛ خیانت در امانت نیست مانند این که شخصی مالی را پیدا کند و بخواهد از آن استفاده نماید.
• نکته مهم دیگر این است که جهت تحقق جرم خیانت در امانت سپرده شدن باید توسط شخصی باشد که قانونا اختیار داشته باشد؛ بنابراین اگر شخصی مال دیگری را یا مال مسروقه را به امانت دهد، جرم خیانت در امانت محقق نشده است.

2- دومین مورد این است که آن مالی که سپرده شده است یا مسترد شود و یا به مصرف معینی برسد.

3- مورد بعدی این که شخصی که مالی نزد اوست مال را استعمال یا تصاحب یا تلف یا مفقود کند.

استعمال به این معنا که امین مال را مورد استفاده قرار دهد و یا مصرف کند؛ منظور از تلف کردن این است که قسمتی یا تمامی مال را چه خود مستقیما و چه غیر مستقیم از بین ببرد. درمورد تصاحب کردن باید گفت منظور این است که برخورد مالکانه با مال سپرده شده صورت گیرد و مفقود کردن نیز به این معنی است که بدون تصاحب یا تلف کردن مال دستیابی به مال را برای صاحب آن غیرممکن سازد. باید توجه داشت خیانت در امانت امکان دارد با ترک فعل نیز محقق شود؛ مانند این که امین پس از این که مالک مال را مطالبه کرد از پس دادن آن امتناع کند.

خیانت در امانت چک و سفته

فارغ از مصادیق جرم خیانت در امانت که در بالا بیان شد به دلیل اهمیت این مورد اینجا جداگانه بررسی می نمائیم :

 اگر شخصی که چک و یا سفته صادره از فردی را که بابت ضمانت دریافت کرده است؛ بدون دلیل اثبات کننده موجه مبنی بر این که از سوی صادر کننده سند تجاری نقض تعهدی صورت گرفته است به اجرا بگذارد، می توان گفت جرم خیانت در امانت صورت گرفته است.

عناصر سه گانه تحقق جرم خیانت در امانت

برای تحقق هر جرمی 3 عنصر نیاز است. عنصر قانونی ، عنصر مادی و عنصر معنوی .

 در خصوص جرم خیانت در امانت مطالبی که تا به اینجا ارائه شد مربوط به عنصر مادی جرم و البته ماده 674 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات نیز عنصر قانونی جرم می باشد.

عنصر معنوی جرم خیانت در امانت از دو بخش سوء نیت عام و سوء نیت خاص تشکیل می شود.

 سوء نیت عام عبارت است از اینکه امین به صورت عمدی مرتکب جرم شود، یعنی اینکه مرتکب جرم باید عمدا و از روی قصد و اراده نسبت به تصاحب، تلف، مفقود یا استعمال مال مورد امانت اقدام نماید. منظور از سوء نیت خاص نیز این است که امین این افعال را به قصد رسیدن به نتیجه یعنی قصد ضرر زدن به مالک انجام داده باشد.

مجازات جرم خیانت در امانت

مطابق ماده 674 قانون مجازات اسلامی مجازات خیانت در امانت حبس از 6 ماه تا 3 سال می باشد. اما مطابق قانون کاهش مجازات حبس تعزیری مصوب 1399 مجازات این جرم تقلیل یافت و این مجازات در حال حاضر از سه ماه تا یک سال و نیم حبس خواهد بود.

 تا قبل از تصویب قانون کاهش مجازات حبس تعزیری این جرم غیر قابل گذشت بود، ولی با تصویب این قانون از زمره جرایم قابل گذشت اعلام شد و با گذشت شاکی در هر مرحله از رسیدگی پرونده مختومه خواهد شد.

مراحل و نحوه شکایت از مجرم

شاکی برای شکایت خیانت در امانت باید به همراه مستندات خود مانند شهادت شهود، گزارش پلیس و سند مالکیت اموال ( حاوی مدارک اثباتی ، به امانت گذاشتن اموال نزد امین ) به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه نماید. پس از ثبت شکایت کیفری خیانت در امانت، پرونده به دادسرای محل وقوع جرم ارسال و تحقیقات لازم در خصوص جرم صورت می گیرد.

در صورتی که شکایت منجر به به صدور کیفرخواست شود؛ پرونده جهت صدور حکم به دادگاه کیفری 2 ارسال می شود. لازم به ذکر است که رسیدگی به جرم خیانت در امانت در صلاحیت دادسرای محل وقوع جرم است.

جرایم در حکم خیانت در امانت

در قوانین و مقررات ایران اصطلاحی وجود دارد تحت عنوات «در حکم» و آن زمانی کاربرد دارد که دو

موضوع از حیث ماهوی و ارکان با یکدیگر متفاوت باشند، ولی قانونگذار بنا به دلایلی که مصلحت می داند یکی را از نظر مقررات و احکام تابع دیگری قرار می‌دهد. جرم خیانت در امانت به آن دسته از اعمال اطلاق می‌شود که منطبق با قانون مجازات اسلامی است اما مواردی یافت می‌شود که به اعمالی، جرایم در حکم خیانت در امانت اطلاق شده است.

جرایم در حکم خیانت در امانت عبارت است از «اعمال مجرمانه‌ای که قانونگذار ارتکاب آنها را به موجب قوانین متفرقه (غیر از قانون مجازات اسلامی) از نظر مجازات مشمول کیفر خیانت در امانت قرار داده است».

این جرایم از حیث عناصر و ارکان جرم با خیانت در امانت موضوع ماده 674 بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی متفاوت است اما قانونگذار حکم و مجازات خیانت در امانت را بر آنها بار کرده است.

مهمترین قوانینی که این اعمال در آنها ذکر شده، عبارت است از:

-در قانون تجارت برخی از اعمال خیانت در امانت دانسته شده است:

- ماده 349 در بحث دلالی ، ماده 370 در بحث حق العملکاری و ماده 555 در بحث ورشکستگی.

- خیانت در امانت در ماده 28 قانون ثبت اسناد و املاک.

- خیانت در امانت در ماده 11 قانون تصدیق انحصار وراثت.