انواع شرکت های تجاری

شرکت های تجاری

شرکت های تجاری از مرحله ثبت تا انحلال نیازمند اطلاع از مسائل حقوقی و قوانین حاکم بر شرکت‌های تجاری می باشند چراکه  ثبت شرکت و قوانین مربوط به شرکت اعم از وظایف و مسئولیت های شرکت ها ؛ مشخص کردن میزان سود شرکا ؛ کاهش یا افزایش سرمایه شرکت  و حتی  نحوه انحلال و بطلان یک شرکت تجاری دارای قوانین و قواعد حقوقی خاصی است که با آگاهی از آنها و رعایت آنها شرکت‌های تجاری کمتر درگیر مشکلات حقوقی خواهند شد.

 شخصیت حقوقی

شخصیت حقوقی یکی از مفاهیم بسیار مهم حقوق شرکتهای تجاری است.آشنایی با این مفهوم و آثار آن به درک بهتر قوانین شرکت های تجاری کمک بسیار شایانی می کند.زیرا بسیاری از ویژگی های شرکتهای تجاری با توجه به اوصاف و آثار شخصیت حقوقی شناخته می شود. لذا لازم است پیش از ورود به مبحث شرکتهای تجاری با تعریف و آثار شخصیت حقوقی آشنا شویم.

 تعریف شخصیت حقوقی

با توجه به فقدان تعریفی مشخص از شخصیت حقوقی در قوانین، حقوق دانان و دکترین به ارائه تعاریفی از شخصیت حقوقی پرداخته اند. برخی در تعریف شخصیت حقوقی گفته اند؛ شخصیت حقوقی عبارت از دسته ای افراد انسان یا موسسه ای از موسسات تجاری یا خیریه و امثال آن ها است که قانون به آن ها شخصیت می دهد؛ یعنی برای آن ها حقوق و تکالیفی شبیه به حقوق و تکالیف انسانی قائل می شود. دولت شهر ها، شرکت های تجاری، دانشگاه ها، بیمارستان ها اشخاص حقوقی هستند.

عده ای دیگر شخصیت حقوقی را تنها اجتماع و هم بستگی افراد انسانی می دانند که برای هدف و مقصودی اعم از انتفاعی و غیر انتفاعی تحت شرایط و مقرراتی به وجود آمده اند. طبق این تعریف شخصیت حقوقی تنها از تجمع افراد انسانی به وجود می آید و چند شخصیت حقوقی نمی توانند شخصیت حقوقی جدیدی تشکیل دهند.

با توجه به تعاریف متعددی که از سوی حقوق دانان و دکترین بسیاری ارائه شده ، با جمع بندی این تعاریف گوناگون میتوان  این نهاد را این گونه تعریف کرد. شخصیت حقوقی عبارت از مجموعه ای اموال یا اشخاص است که برای تحقق هدفی معین و مطابق ضوابط یا تشریفات خاصی شکل یافته و صلاحیت دارا شدن حقوق و تکالیف مستقل را دارد. بنابراین شخصیت حقوقی در برابر شخصیت حقیقی یا انسان قرار می گیرد که از مهم ترین مصادیق آن شرکت های تجاری هستند.

 آثار شخصیت حقوقی

پذیرش پدیده ای با عنوان شخصیت حقوقی  پیامدها و آثاری دارد که آشنایی با آنها بسیار ضروری است؛ این آثار عبارتند از:

الف) نام و عنوان مستقل

نخستین نتیجه ی پذیرش شخصیت حقوقی ؛داشتن نام مخصوص و مستقل از اعضا است که این نام باید به گونه ای باشد که شخص حقوقی را از اعضای آن متمایز سازد .برای مثال دانشگاه علامه طباطبایی نامی است که نمایانگر شخصیت حقوقی مستقل دانشگاه از اعضای آن اعم از اعضای هیئت علمی؛ کارکنان و دانشجویان است.

ب) دارا بودن اموال مخصوص به خود

به محض اینکه شخصیت حقوقی تحقق می یابد؛ رابطه ی بین اشخاص عضو شخصیت حقوقی و اموالی که هر کدام برای ایجاد شخصیت حقوقی آورده اند قطع می شود و کلیه آورده ها جز دارایی شخص حقوقی به شمار می رود و در نتیجه اشخاص مزبور هیچ حقی نسبت به عین آورده ها که ممکن است غیر نقد مثلا زمین یا خودرو باشند ندارند.

ج) حقوق و تعهدات مستقل

پیامد مهم دیگر شناسایی شخصیت حقوقی دارا شدن حقوق و تکالیف برای شخص حقوقی مستقل از اعضای خود است. بدین منظور در ماده ۵۸۸ قانون تجارت قانون گذار مقرر نموده است:

«شخص حقوقی می تواند دارای کلیه حقوق و تکالیفی شود که قانون برای افراد قائل است مگر حقوق و وظایفی که بالطبیعه فقط انسان ممکن است دارای آن ها باشد مانند حقوق و وظایف ابوت؛ بنوت و امثال ذلک.»

برای مثال اگر یکی از اعضای شخصیت حقوقی به شخصی مبلغی را بدهکار باشد ؛ این بدهی مستقل از تعهدات شخصیت حقوقی است و بستانکار نمی تواند این مبلغ را از شرکت مطالبه کند ؛ زیرا تعهدات اعضا مستقل از تعهدات شرکت می باشد.

د) اقامتگاه شخص حقوقی

با به رسمیت شناختن شخصیت حقوقی و به تبع آن قائل شدن حقوق و تکالیف مستقل برای آن، ناگزیر باید اقامتگاهی جدا از اعضا برای این شخصیت مورد پذیرش قرار داد.

 انواع شخصیت حقوقی 

اشخاص حقوقی ممکن است بر اساس معیارهای مختلفی تقسیم بندی گردند؛ برای مثال از نظر دولتی یاخصوصی بودن؛ داخلی و خارجی بودن؛ اقتصادی و غیر اقتصادی بودن و... ولی یکی از معیارها که جذابیت بیشتری دارد تقسیم بندی از جهت نحوه ی تاسیس و معیار هدف است ؛ که بر اساس این معیار اشخاص حقوقی به دو دسته اشخاص حقوقی تجاری و اشخاص حقوقی غیر تجاری تقسیم می شوند:

الف) اشخاص حقوقی غیر تجاری

اشخاص حقوقی غیر تجاری اشخاصی هستند که هدف از تشکیل آن ها انجام تجارت نیست لیکن موسسین آن ها ممکن است قصد کسب منفعت داشته باشند یا  نداشته باشند. بر اساس اینکه هدف از تشکیل آن ها کسب سود است یا نه به دو دسته انتفاعی و غیر انتفاعی تقسیم می شوند:

اشخاص حقوقی غیر تجاری غیر انتفاعی اشخاصی هستند که هدف از تشکیل آن ها کسب سود و انجام تجارت نیست ؛ بلکه بر اساس اهدافی که در برگیرنده امور حرفه ای؛ فرهنگی؛ علمی؛ آموزشی و عام المنفعه است تشکیل می شوند. در نتیجه فعالیت های انجام شده در این قالب ها اشخاص ممکن است درآمدی تحصیل نمایند ولی کسب سود هدف اصلی و اولیه برای آن ها نیست. مدارس؛ دانشگاه ها و موسسات پژوهشی نمونه های روشنی از اشخاص حقوقی با اهداف علمی_آموزشی هستند.

در مقابل؛ در خصوص اشخاصی حقوقی غیر تجاری انتفاعی ؛ اگر چه قصد کسب منفعت انکار ناپذیر است ؛ لیکن در حوزه فعالیت های تجاری قرار نمی گیرند؛ به عنوان مثال میتوان از موسسات حسابرسی؛ دفتر وکالت؛ مطب های پزشکی نام برد که اگر چه نمیتوان آن ها را غیر انتفاعی نامید ؛ در عین حال تجاری هم محسوب نمی شوند.

ب) اشخاص حقوقی تجاری

اشخاصی هستند که هدف از تشکیل آن ها انجام تجارت است. قانون گذار به موجب ماده ۲۰ قانون تجارت اشخاص حقوقی تجاری را تحت عنوان شرکت های تجاری احصا نموده است. اشخاص حقوقی تجاری در واقع  همان شرکتهای تجاری مندرج در قانون تجارت است.