فصل اول – تشکیل و افتتاح مجلس مبحث اول – تشکیل و افتتاح مجلس اول – تشکیل مجلس ماده ۱. محل دائمی مجلس شورای اسلامی ساختمان بهارستان است و جلسات مجلس در این محل، رسمیت دارد. تعیین هر محل دیگر با پیشنهاد هیأت رئیسه و رأی موافق دو سوم نمایندگان حاضر در جلسه رسمی مجلس است. تبصره۱. در مواقع اضطرار که تشخیص آن به عهده هیأت رئیسه مجلس است اگر تشکیل جلسات رسمی در محلهای موضوع این ماده ممکن نشود،از طرف هیأت رئیسه، محل دیگری تعیین می شود و به اطلاع نمایندگان می رسد.ادامه تشکیل جلسات دراین محل نیز با رأی اکثریت نمایندگان حاضر در جلسه رسمی است. تبصره۲. رأی گیری موضوع این ماده بعد از صحبت یک مخالف و یک موافق هرکدام حداکثر به مدت پنج دقیقه انجام می شود.

دوم - افتتاح مجلس ماده 2- نخستین جلسه هر دوره مجلس شوراى اسلامى طبق اصل شصت و پنجم (65) قانون اساسى با حضور حداقل دوسوم مجموع نمایندگان رسمیت مى‏یابد. در آغاز جلسه آیات (35) تا (42) سوره شورى تلاوت مى‏ شود. پس از قرائت پیام مقام معظم رهبرى مراسم سوگند انجام و در پایان جلسه، نمایندگان به منظور بزرگداشت بنیانگذار جمهورى اسلامى ایران حضرت امام خمینى (ره) و شهیدان انقلاب اسلامى و اداى احترام وتجدید عهد با آنان در مرقد مطهر آن حضرت و بهشت زهرا حضور خواهند یافت.

سوم - تشریفات سوگند ماده 3- نمایندگان حاضر در مجلس طبق اصل شصت و هفتم (67) قانون اساسى سوگند یاد مى‏ کنند. متن سوگندنامه توسط رئیس قرائت مى‏ شود و نمایندگان به حالت اجتماع در حال قیام آن را تکرار و پس از انجام مراسم تحلیف، سوگندنامه را امضاء می‌کنند. نمایندگان اقلیت‏ هاى دینى این سوگند را با ذکر کتاب آسمانى خود یاد خواهند کرد. نمایندگانى که در جلسه نخست شرکت ندارند باید در اولین جلسه رسمى که حضور پیدا مى‏ کنند سوگند را به جا آورند و ذیل سوگندنامه را امضاء کنند.

چهارم - جایگاه‌ها ماده 4- جایگاه نمایندگان، پس از ارائه اعتبارنامه نمایندگان به مجلس به حکم قرعه تعیین مى‏ شود و در دفتر مخصوص ثبت خواهد شد. قرعه‏ کشى هر شش ماه تجدید مى‏ شود. نمایندگانى که در قرعه قبل در قسمت جلو مجلس بوده‏ اند به حکم قرعه در قسمت دوم مجلس استقرار خواهند یافت. در دو ردیف اول رئیس جمهور، معاونان و مشاوران او، اعضاى شوراى نگهبان و هیأت وزیران و معاونان امور مجلس و دیگر افراد مجاز طبق این آیین‏ نامه خواهند نشست و افراد مذکور به هیچ‌وجه مجاز به نشستن در صندلى نمایندگان و یا تردد در محل استقرار نمایندگان نمى‏ باشند.

ماده 5- خبرنگاران و تماشاچیان با داشتن کارت مخصوص همان جلسه و نیز مأمورین انتظامات مجلس در محل هاى مخصوص، حق حضور خواهند داشت و باید در تمام مدت جلسه ساکت باشند و از هر گونه بى‏ نظمى خوددارى کنند. در غیر این‌ صورت با دستور رئیس جلسه، صحن را ترک مى نمایند. در صورتى که عمل آنان مستوجب تعقیبات کیفرى بشود فرد خاطى با رعایت مقررات توسط مأمورین انتظامات مجلس توقیف و به مراجع صالحه تحویل خواهد شد. تبصره 1- هر یک از نمایندگان مى‏ تواند در هر جلسه براى حداکثر سه نفر که به آنها اعتماد دارد، درخواست صدور کارت ورود به محل تماشاچیان را بنماید. انتظامات مجلس موظف به صدور کارت براى آنان مى‏ باشد. تبصره 2- معاونت اجرایی مجلس با رعایت موازین تعیین شده از طرف هیأت رئیسه، براى خبرنگاران جراید داخلى که طبق قانون مطبوعات اجازه انتشار دارند و براى خبرنگاران خارجى با معرفى وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى کارت موقت غیرقابل انتقال صادر مى‏ نماید.

پنجم- انتظام مجلس ماده 6- حفظ انتظام و امنیت محوطه مجلس به عهده رئیس مجلس و در غیاب او به عهده نواب رئیس است. هیچ مقام و قوه‏ اى بدون اجازه رئیس، حق‌ مداخله در محوطه و امور مجلس را ندارد.

ماده 7- حمل هر نوع اسلحه براى کسانى که وارد ساختمان اصلى مجلس مى‏ شوند مطلقاً ممنوع است.

ماده 8- رئیس جمهور و معاونان او، وزیران به اجتماع یا به انفراد حق ‌شرکت در جلسات علنى مجلس را دارند و مى توانند مشاوران خود را نیز همراه داشته باشند و رئیس قوه قضاییه براى شرکت در مراسم تحلیف رئیس جمهور در مجلس شرکت مى‏ کند و همچنین اعضاى شوراى نگهبان حق حضور در کلیه جلسات رسمى مجلس را دارند و چنانچه طرح یا لایحه‏ اى با قید دو یا سه فوریت در دستور مجلس قرار گیرد اعضای شوراى نگهبان باید در آن جلسه شرکت نمایند. تبصره 1- سایر مسؤولان دستگاه‌های اجرایی و قضایی اعم از دولتی یا غیردولتی که از طرف هیأت رئیسه برای دفاع و توضیح طرح یا لایحه دعوت شده‌اند می‌توانند در جلسات مجلس شرکت نمایند. تبصره 2- رئیس و دادستان دیوان محاسبات، معاون امور مجلس هر یک از وزیران و آن عده از کارکنان مجلس که حضور آنان در صحن مجلس ضروری باشد و معاونان امور مجلس دیگر دستگاه‌ها و نهادها با اجازه هیأت رئیسه حق حضور در جلسات را دارند. این افراد می‌توانند در جلساتی که موضوع دستور مجلس مرتبط با وزارتخانه و سازمان آنها باشد شرکت نمایند.

ماده 9- رؤساى جمهور، نخست وزیران، رؤساى مجلس و مقامات عالى‏ رتبه کشورهاى دیگر که به دعوت مقامات جمهورى اسلامى ایران به ایران مى‏ آیند و بنا به صلاحدید همتاى آنان و تصویب هیأت رئیسه مجلس حضورشان در جلسه رسمى و علنى به مصلحت باشد مى‏ توانند در جلسه حاضر و عنداللزوم سخنرانى نمایند. این موضوع قبل از شروع جلسه باید به اطلاع نمایندگان برسد.

مبحث دوم - تشکیلات قانونگذارى مجلس اول - هیأت‌هاى رئیسه مجلس الف - هیأت رئیسه سنى ماده 10- مسن ‏ترین فرد از نمایندگان حاضر به‏ عنوان رئیس سنى و فرد بعدى به‏ عنوان نائب‌ رئیس و دو نفر از جوان ترین نمایندگان حاضر به سمت دبیر معین مى‏ شوند و در جایگاه هیأت رئیسه قرار مى‏ گیرند. در صورت تساوى سن، هیأت رئیسه سنى با قید قرعه از بین مسن‏ ترین و جوان‌ترین نمایندگان حاضر تعیین خواهد شد. اعلام هیأت رئیسه سنى با معاونت قوانین مجلس است.

ماده۱۱ـ وظایف هیأت رئیسه سنی عبارت است از: ۱ـ اداره جلسه افتتاحیه و جلسات بعدی تا زمان انتخاب هیأت رئیسه ۲ـ انجام مراسم تحلیف ۳ـ قرعه کشی برای تعیین اعضای شعب ۴ـ توزیع اعتبارنامه ها بین شعب ۵ ـ برگزاری انتخابات هیأت رئیسه ۶ ـ تمشیت امور اداری مجلس تا زمان انتخاب هیأت رئیسه

ب - هیأت رئیسه موقت ماده 12- انتخاب هیأت رئیسه موقت در دومین جلسه علنى مجلس انجام خواهد شد. ترکیب و طرز انتخاب آن مانند هیأت رئیسه دائم است، به جز اینکه اکثریت نسبى در انتخاب رئیس کافى خواهد بود. هیأت ‌رئیسه موقت بلافاصله پس‌ از انتخاب، با متن سوگندنامه هیأت رئیسه دائم مراسم تحلیف را به جاى خواهد آورد. (بر اساس قانون اصلاح موادی از قانون آیین نامه داخلی مجلس شورای اسلامی مصوب 28/5/97 این ماده حذف گردید.)

ماده 13- وظایف هیأت رئیسه موقت اداره جلسات مجلس تا زمان تأیید اعتبارنامه دوسوم نمایندگان و اجراى انتخابات هیأت رئیسه دائم و تمشیت امور ادارى مجلس است. (بر اساس قانون اصلاح موادی از قانون آیین نامه داخلی مجلس شورای اسلامی مصوب 28/5/97 این ماده حذف گردید.)

ماده۱۴ـ هیأت رئیسه سنی در اولین جلسه پس از افتتاح مجلس اقدام به برگزاری انتخابات هیأت رئیسه می نماید. اعضای هیأت رئیسه برای مدت یک سال انتخاب می شوند. انتخابات بعدی در سالروز انتخابات هیأت رئیسه می باشد و درصورتی که با تعطیلات مصادف گردد در جلسه قبل از آن انجام می شود. مسؤولیت هیأت رئیسه جدید از سالروز انتخابات قبل آغاز می شود. تبصره۱ـ نمایندگانی که داوطلب عضویت در هیأت رئیسه هستند، باید حداکثر تا پایان وقت اداری روز افتتاحیه مجلس برای ثبت نام به هیأت رئیسه سنی مراجعه کنند و این موضوع قبلاً باید به اطلاع نمایندگان برسد. هیأت رئیسه سنی موظف است شرح حال و سوابق داوطلبان را به همراه تصاویر آنان تهیه کند و در دومین جلسه علنی و قبل از برگزاری انتخابات هیأت رئیسه در اختیار نمایندگان قرار دهد. تبصره۲ـ چنانچه اعتبارنامه نماینده ای که برای هیأت رئیسه انتخاب شده است به تصویب مجلس نرسد، برای تعیین جایگزین وی مجدد رأی گیری به عمل می آید. تبصره۳ـ پس از تشکیل هیأت رئیسه، گزارش شعب پانزده گانه در مجلس قرائت و تصویب اعتبارنامه ها اعلام می شود.

ماده 15- هیأت ‌رئیسه دائم مرکب از رئیس، دو نائب‌ رئیس، شش ‌دبیر و سه ناظر مى‏ باشد.

ماده 16- انتخاب رئیس در نوبت اول با اکثریت مطلق آراء نمایندگان و انتخاب نواب رئیس، دبیران و ناظران هر کدام جداگانه و با اکثریت نسبى و رأى مخفى و با ورقه خواهد بود. در صورتى‌ که در انتخاب رئیس در نوبت اول اکثریت مطلق حاصل نشود، در نوبت دوم اکثریت نسبى کافى خواهد بود. تبصره 1- چنانچه آراء براى رئیس، نواب رئیس، دبیران ، ناظران با یکدیگر برابر باشد، حسب مورد به قید قرعه تعیین مى‏ شوند. تبصره 2- در صورتى به فرد غایب در جلسه مى ‏توان رأى داد که قبل از تشکیل جلسه مربوط به انتخاب هیأت رئیسه، کتباً نامزدى خود را به معاونت قوانین مجلس اعلام کرده باشد.

ماده 17- قبل از أخذ رأى براى هیأت رئیسه، اسامى داوطلبان به ترتیب وصول به هیأت رئیسه بدون بحث در جلسه علنى اعلام خواهد شد.

ماده 18- اعضای هیأت رئیسه دائم، پس از انتخاب، در حضور نمایندگان با قرائت متن زیر سوگند یاد می‌کنند و موظف به رعایت دقیق مفاد آن مى ‏باشند. بسم الله الرحمن الرحیم «من به عنوان عضو هیأت رئیسه مجلس شوراى اسلامى در برابر قرآن مجید به خداوند قادر متعال سوگند یاد مى ‏کنم که حداکثر توان خود را براى اجرای آیین‏ نامه داخلى مجلس شوراى اسلامى با مراعات بى‌طرفى کامل در انجام وظایف به کار گیرم و از هرگونه اقدام مخالف آیین ‏نامه اجتناب نمایم.»

ماده 19- نواب رئیس به ترتیب تعداد آراء به عنوان نائب رئیس اول و نائب رئیس دوم و در صورت تساوى آراء با قید قرعه انتخاب مى‏ شوند و در غیاب رئیس مجلس به ترتیب، وظایف و اختیارات او را برعهده خواهند داشت. تبصره- رئیس مجلس مى‏ تواند حتى هنگام حضور خود، اداره جلسه رسمى را به ترتیب به ‌عهده نواب رئیس بگذارد.

ماده 20- اگر رئیس مجلس پیش از انقضاى مدت از ریاست استعفاء دهد یا فوت شود نواب رئیس به ترتیب تقدم، جلسه را منعقد مى‏ سازند و متن استعفاءنامه را قرائت یا فوت را اعلام مى‏ دارند. در مورد فوت به احترام متوفى جلسه ختم مى‏ شود و در هر صورت در جلسه بعد نائب رئیس جلسه را تشکیل مى‏ دهد و رئیس جدید طبق آیین‏ نامه داخلى مجلس انتخاب مى‏ شود. در مورد استعفاء بعد از اعلام و قرائت متن استعفاءنامه در مجلس و استماع توضیحات رئیس مستعفى و مذاکراتى که نمایندگان لازم بدانند، چنانچه استعفاء پس گرفته نشود، انتخاب رئیس جدید در جلسه بعد به عمل مى‏ آید، حداکثر توضیحات رئیس، سی دقیقه و سه نفر نماینده هر کدام ده دقیقه است. تبصره 1- در مورد فوت یا استعفاء سایر اعضاى هیأت رئیسه نیز باید بدون تشریفات در جلسه بعد انتخاب فرد یا افراد جدید به عمل آید. تبصره 2- انتخاب رئیس و هریک از اعضاى هیأت رئیسه جدید براى مدت باقیمانده از یک ‌سال خواهد بود.

ماده 21- هیچ ‌یک از اعضای هیأت رئیسه مجلس نمى‏ تواند به عضویت کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات مجلس انتخاب شود و در صورتى که هر یک از اعضای این کمیسیون به عضویت هیأت رئیسه انتخاب گردند از کمیسیون مستعفى شناخته شده و مطابق مراتب منظور در این آیین ‏نامه نسبت به تعیین کمیسیون جدید اقدام خواهند نمود و همچنین نمى‏ توانند به عنوان رئیس یا سخنگوی کمیسیون‌هاى مجلس انتخاب گردند و در صورتى ‌که رئیس یا سخنگوی کمیسیون‌ها به عضویت هیأت رئیسه انتخاب گردند از سمت خود در کمیسیون مستعفى شناخته مى‏ شوند.

ماده 22- وظایف و اختیارات رئیس مجلس عبارتند از: 1- اداره جلسات مجلس به‏ شرح مواد این آیین ‏نامه 2- اداره کلیه امور ادارى، مالى، استخدامى و سازمانى مجلس 3- امضاى کلیه احکام استخدامى براساس آیین‏ نامه استخدامى کارکنان مجلس و سایر قوانین و مقررات 4- امضاى کلیه نامه‏ هاى مربوط به امور قانونگذارى و پارلمانى مجلس 5- حضور در نهادهاى قانونى که رئیس مجلس عضو آنها است. 6- ارائه گزارش کامل از تصمیمات و اقدامات هیأت رئیسه در رابطه با مسائل مختلف مربوط به مجلس و واحدهاى تابعه آن هر سه ماه یک ‌بار به نمایندگان 7- سایر موارد مذکور در قانون اساسى و دیگر مقررات

ماده 23- وظایف دبیران عبارتند از: 1- مراقبت در ضبط و تحریر صورت مذاکرات و چاپ و توزیع آنها 2- قرائت طرح‌ها و لوایح، پیشنهادها، نوشته‏ ها و مطالبى که باید به اطلاع مجلس برسد. 3- تنظیم پیشنهادهاى واصله از طرف نمایندگان به ترتیب وصول با قید شماره ۴ـ تعیین نمایندگانی که در جلسه برای نطق، وقت می خواهند به قید قرعه

ماده 24- وظایف و اختیارات هیأت رئیسه عبارتند از: 1- نظارت بر کلیه امور ادارى، مالى، استخدامى و سازمانى مجلس 2- تصویب بودجه پیشنهادى سالانه مجلس و ارجاع آن به کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات مجلس جهت طى مراحل قانونى 3- تصویب حقوق مالى نمایندگان طبق این آیین‏ نامه 4- انتظام و حفظ انضباط جلسات مجلس 5- نظارت بر انجام امور مربوط به گزارش‌ها و چاپ و توزیع آنها 6- تهیه و تنظیم برنامه هفتگى مجلس 7- مسؤولیت و نظارت بر رعایت اوقات و مهلت‌هاى قانونى مذکور در این آیین ‏نامه 8- تصمیم‌گیری در خصوص دعوت از اشخاص حقیقی و حقوقی و موافقت با حضور اشخاص متقاضی جهت شرکت و یا اظهارنظر در مجلس 9- اعلام مراتب رد اعتبارنامه یا استعفاى نمایندگان به وزارت کشور 10- بررسى و حل و فصل مسائل و مشکلات کمیسیون‌ها و شعب و اتخاذ تصمیم در موارد اختلافی یا عدم رعایت آیین‌نامه 11- حفظ شأن و منزلت و اقتدار مجلس و دفاع از حقوق و جایگاه قانونى نمایندگان 12- تصویب سازوکار لازم جهت بهبود روش‌های نظارتی و ساماندهی امور ناظران منتخب مجلس و کمیسیون‌ها درمجامع و شوراها و دریافت گزارش آنان تبصره- جلسات هیأت رئیسه با حضور حداقل دوسوم اعضاء که رئیس یا یکى از نواب رئیس جزء آنان باشد رسمیت مى‏ یابد و مصوبات آن با رأى اکثریت مطلق عده حاضر معتبر خواهد بود.

د - مسؤولیت مشترک هیأت رئیسه در برابر مجلس ماده 25- رئیس مجلس و سایر اعضاى هیأت رئیسه در مورد انجام وظایف محوله در این آیین‏ نامه در برابر مجلس مسؤولیت مشترک دارند.

ماده 26- هر گاه نمایندگان به کیفیت اداره جلسات یا سایر امور مجلس و نحوه ایفاى وظایف رئیس یا سایر اعضاى هیأت رئیسه معترض باشند، مى‏ توانند طى تقاضاى کتبى با امضاى حداقل بیست و پنج نفر و یا به‏ درخواست کمیسیون تدوین آیین‏ نامه داخلى مجلس، تشکیل هیأت رسیدگى به اعتراضات، مرکب از رؤساى کمیسیون‌هاى تخصصى و اعضای کمیسیون تدوین آیین‏ نامه داخلى مجلس را درخواست نمایند. کمیسیون تدوین آیین‌نامه داخلی مکلف است ظرف سه روز نسبت به تشکیل هیأت رسیدگى به اعتراضات، اقدام نماید. هیأت اخیر مکلف است ظرف ده روز با حضور سه نفر از منتخبین معترضین، به موضوع رسیدگى نماید. در صورتى که اکثریت اعضای هیأت رأى بر عدم صلاحیت فرد مورد اعتراض دادند عضویت وى در هیأت رئیسه تعلیق مى‏ گردد. گزارش هیأت در این باره در جلسه غیرعلنى مورد بررسى قرار مى‏ گیرد و در اولین جلسه علنى مجلس بدون بحث به رأى‏ گیرى گذاشته مى‏ شود. درصورت رد عدم صلاحیت، عضو مزبور به کار خود ادامه خواهد داد و درغیر این‌ صورت از سمت خود مستعفى شناخته مى‏ شود و حق شرکت در انتخابات مجدد آن دوره را ندارد. تبصره 1- هیأت رسیدگى کننده به اعتراض، در ابتداى نخستین جلسه خود هیأت رئیسه‏ اى را وفق مقررات مربوط به انتخاب هیأت رئیسه کمیسیون‌ها، انتخاب مى‏ نمایند. جلسات هیأت با حضور سه چهارم اعضاء رسمیت مى ‏یابد و مناط اعتبار تصمیمات آن، رأى اکثریت مطلق حاضران مى ‏باشد. تبصره 2- نمایندگان معترض و اعضای مورد اعتراض هیأت رئیسه مجلس، حق رأى در جلسه هیأت رسیدگى‌کننده به اعتراضات را ندارند. تبصره 3- رسیدگى فوق مانع از انجام وظایف قانونى کمیسیون اصل نودم (90) قانون اساسى نسبت به طرز کار مجلس نخواهد بود و نمایندگان مى ‏توانند از آن طریق نیز نسبت به عملکرد هیأت رئیسه نظارت و پیگیرى نمایند. تبصره 4- نحوه رسیدگی به اعتراض در مورد ایفای وظایف رئیس کمیسیون اصل نودم (90) قانون اساسی و نیز رئیس و دادستان دیوان محاسبات و همچنین سایر نمایندگان مجلس که با رأی مجلس انتخاب می‌شوند ولی در این آیین‌نامه برای رسیدگی به اعتراض در مورد ایفای وظایف آنان روشی مشخص نشده است طبق این ماده است. تبصره 5- چنانچه ده نفر از نمایندگان به عملکرد هریک از نمایندگان منتخب مجلس در هیأت‌ها، مجامع و شوراهای غیر استانی و غیر شهرستانی معترض باشند، طبق این ماده به عملکرد آنان رسیدگی می‌شود.

دوم - شعب و کمیسیون‌ها الف - شعب ماده 27- پس از انجام مراسم تحلیف، نمایندگان به حکم قرعه به طور مساوى به پانزده شعبه تقسیم مى‏ شوند و افراد باقیمانده به‏ ترتیب از شعبه اول به بعد، یک یک به شعب افزوده مى‏ شوند. نمایندگانى که بعداً سوگند یاد مى‏ کنند به حکم قرعه به عضویت شعبى که کسرى دارند پذیرفته می شوند. هر شعبه داراى یک رئیس، دو نائب رئیس، یک سخنگو و دو دبیر خواهد بود که جداگانه با رأى مخفى با ورقه و با اکثریت نسبى بیش از یک سوم کل اعضای شعبه، انتخاب مى‏ شوند و در صورت تساوى به حکم قرعه عمل خواهد شد. نتیجه انتخابات با ذکر آراء طى گزارشى به‏ وسیله سخنگو به اطلاع مجلس مى‏ رسد. مناط اعتبار براى رسمیت جلسات شعب، حضور حداقل دوسوم اعضاء مى‏ باشد و تصمیمات شعب، به‏ جز در مورد انتخاب افراد، با اکثریت مطلق آراء عده حاضر خواهد بود.

ماده 28- هر یک از شعب براى تمام دوره نمایندگى رسمیت دارند و وظایف و اختیارات آنها عبارتند از: 1- رسیدگى به اعتبارنامه ‏ها 2- تعیین اعضاى کمیسیون تحقیق 3- تعیین اعضاى کمیسیون تدوین آیین ‏نامه داخلى مجلس 4- بررسى و تشخیص صلاحیت نامزدهاى عضویت در کمیسیون‌هاى تخصصى مجلس

ماده 29- هر یک از شعب موظفند صورتجلسات خود را با قید اسامى حاضران و غایبان و تأخیرکنندگان به وسیله دبیر شعبه تنظیم و تقدیم هیأت رئیسه مجلس نمایند.

1- رسیدگى به اعتبارنامه نمایندگان ماده۳۰ـ اعتبارنامه ها به همراه ضمائم آن به موجب جدول حوزه های انتخاباتی مجلس شورای اسلامی که براساس حروف الفبا از طرف معاونت قوانین مجلس با نظارت هیأت رئیسه سنی تنظیم شده است، به ترتیب به شعب پانزده گانه جهت رسیدگی ارجاع می شود. هیأت رئیسه موظف است فهرست اعتبارنامه های ارجاعی را قبل از آغاز رسیدگی، تکثیر کند و در اختیار نمایندگان قرار دهد. چنانچه هر یک از نمایندگان به اعتبارنامه ای معترض باشد، ظرف مدت سه روز از تاریخ انتشار فهرست مذکور حداکثر تا پایان وقت اداری روز سوم، موظف است اعتراض کتبی خود را امضاء و به انضمام مدارک و اسناد مربوط به شعبه ذی ربط تقدیم کند. تبصره۱ـ شعبه موظف است عدم رسیدگی شورای نگهبان به موضوع مورد اعتراض یا حادث شدن آن بعد از اعلام صحت انتخابات را احراز کند. تبصره۲ـ گزارش هر شعبه توسط سخنگو در مجلس قرائت می شود و درصورت عدم امکان، به ترتیب رئیس و یا یکی از نواب رئیس یا دبیران وظیفه او را انجام می دهد.

ماده۳۱ـ شعبه موظف است حداکثر ظرف مدت سه روز کاری گزارش تأیید آن دسته از اعتبارنامه های واصله را که معترض ندارند، به صورت یکجا به هیأت رئیسه ارسال کند تا برای تصمیم گیری مجلس در دستور کار قرار گیرد. اعتبارنامه هایی که مورد اعتراض نمایندگان قرار گرفته است، حداکثر ظرف مدت پنج روز کاری توسط شعبه رسیدگی می شود. در صورتی که نظر شعبه تأیید اعتبارنامه باشد، گزارش تأیید آن برای تصمیم گیری به مجلس ارائه می شود. چنانچه نظر شعبه رد اعتبارنامه باشد، از طریق هیأت رئیسه مجلس به کمیسیون تحقیق ارجاع خواهد شد تا پس از رسیدگی و ارائه گزارش، برای تصمیم گیری مجلس در دستور کار قرار گیرد. تبصره ـ شعبه موظف است حداقل بیست و چهار ساعت قبل از بررسی اعتبارنامه از معترض یا معترضان جهت توضیح اعتراض و از نماینده ای که اعتبارنامه اش مورد اعتراض قرار گرفته جهت دفاع دعوت به عمل آورد. عدم حضور هر یک از آنان مانع رسیدگی نیست. معترض یا معترضان در صورت عدم حضور غیرموجه در شعبه، در جلسه علنی حق اعتراض ندارند. موجه بودن عدم حضور باید به تأیید هیأت رئیسه مجلس برسد. اگر عدم حضور، موجه بود فقط یک بار دیگر جلسه شعبه ظرف مدت پنج روز مجدداً تشکیل می شود و نظر خود را اعلام می کند.

ماده 32- هیچ شعبه‏ اى نمى‏ تواند تقدیم گزارش خود را بیش از پنج روز کاری از تاریخ دریافت پرونده به تعویق اندازد. در صورتى که تأخیر به حکم ضرورت پیش آمده باشد، رئیس و در غیاب او نائب رئیس شعبه مکلف است هیأت ‌رئیسه مجلس را مطلع سازد. هر گاه هیأت رئیسه علت را موجه دانست، موضوع را دوباره به همان شعبه و در غیر این صورت به شعبه بعد ارجاع می‌نماید که ظرف پنج روز کاری پس از دریافت پرونده، گزارش دهد.

ماده 33- گزارش هریک از شعب درباره تأیید یا رد اعتبارنامه ‏ها بدون ذکر دلیل در مجلس قرائت مى ‏شود. در صورتى که گزارش شعبه مبنى‏ بر رد اعتبارنامه باشد و یا اینکه معترضان بر اعتراض خود باقى باشند، اعتبارنامه به کمیسیون تحقیق ارجاع خواهد شد. درغیر این صورت اعتبارنامه مصوب تلقى گردیده و رئیس مجلس تصویب آن را اعلام مى‏ نماید. (بر اساس قانون اصلاح موادی از قانون آیین نامه داخلی مجلس شورای اسلامی مصوب 28/5/97 این ماده حذف گردید.)

ماده۳۴ـ کمیسیون تحقیق حداکثر ظرف مدت پانزده روز به دلایل و توضیحات کتبی شعب و معترض یا معترضان رسیدگی می کند و پس از استماع و بررسی توضیحات معترض یا معترضان و دفاعیات کتبی یا حضوری نماینده مورد اعتراض، نظر خود را به مجلس ارسال می کند. تبصره۱ـ درصورتی که تعداد معترضان بیش از سه نفر باشد، می توانند سه نفر را به صورت مکتوب معرفی کنند تا در شعبه و کمیسیون تحقیق جهت ارائه توضیحات لازم حضور یابند. تبصره۲ـ کمیسیون تحقیق موظف است حداقل بیست و چهار ساعت قبل از رسیدگی به اعتبارنامه از معترض یا معترضان و نماینده ای که اعتبارنامه اش مورد اعتراض واقع شده است دعوت به عمل آورد.

ماده۳۵ـ چنانچه کمیسیون تحقیق، اعتبارنامه ردشده از سوی شعبه را رسیدگی کند و نظر به تأیید اعتبارنامه داشته باشد، گزارش آن برای تصمیم گیری مجلس در دستور کار قرار می گیرد و در صورتی که نظر کمیسیون مبنی بر رد اعتبارنامه باشد گزارش آن حداکثر به مدت پانزده دقیقه در مجلس مطرح و ادله رد اعتبارنامه ارائه می شود. نماینده ای که اعتبارنامه اش توسط کمیسیون رد شده است حداکثر به مدت سی دقیقه فرصت دارد تا از خود دفاع کند، ضمن اینکه می تواند بخشی از وقت خود را حداکثر به دو نفر از نمایندگان واگذار کند، سپس گزارش کمیسیون تحقیق به رأی گذاشته می شود، چنانچه رد اعتبارنامه به تصویب مجلس نرسد، رئیس جلسه تصویب آن را اعلام می کند. تبصره ـ درصورتی که کمیسیون تحقیق ظرف مدت پانزده روز نظر خود را به مجلس اعلام نکند، نماینده ای که اعتبارنامه اش مورد اعتراض واقع شده است یا پانزده نفر از نمایندگان می توانند طرح اعتبارنامه را در صحن مجلس از هیأت رئیسه درخواست کنند و هیأت رئیسه موظف است در اولین فرصت گزارش شعبه را در دستور کار مجلس قرار دهد تا مطابق این ماده مورد رسیدگی قرار گیرد. به جای نظر کمیسیون، نظر شعبه به مدت پانزده دقیقه مطرح می شود.

ماده 36- چنانچه نماینده بدون عذر موجه (به تشخیص هیأت رئیسه) تا ده روز پس از ابلاغ به وى براى دفاع از صحت اعتبارنامه خود در جلسه حاضر نشود، مجلس با استماع گزارش کمیسیون تحقیق و صحبت معترض وارد رأى‏ گیرى مى‏ شود. تبصره- در صورتى که نماینده یا نمایندگان معترض به دلایل موجه در جلسه حضور نداشته باشند می ‏توانند با اطلاع قبلى هیأت رئیسه، دلایل اعتراض خود را کتباً به نماینده دیگرى تحویل تا توسط او در مجلس قرائت گردد.

ماده 37- اگر کمیسیون تحقیق ظرف پانزده روز نظر خود را به مجلس اعلام نکرد، نماینده‏ اى که اعتبارنامه‏ اش مورد اعتراض واقع گردیده، مى‏ تواند طرح اعتبارنامه خود را همراه با ارائه دلایل عدم گزارش کمیسیون تحقیق، از هیأت ‌رئیسه درخواست بنماید. همچنین پانزده نفر از نمایندگان هم مى‏ توانند چنین تقاضایى را از هیأت رئیسه بنمایند. هیأت رئیسه موظف است در اولین فرصت این درخواست را در مجلس مطرح نماید. پس از استماع توضیح کمیسیون، مجلس در این مورد تصمیم مى‏ گیرد. در صورت موجه بودن علت تأخیر، مجلس مى‏ تواند مهلت را تا پانزده روز دیگر تمدید نماید. در غیر این‌ صورت، اعتبارنامه در جلسه بعد مجلس مطرح مى‏ گردد و نماینده معترض و در صورت نبودن معترض سخنگوی شعبه مربوطه دلایل عدم تأیید صحت اعتبارنامه از طرف شعبه را در جلسه بیان مى‏ کند. پس از دفاع نماینده صاحب اعتبارنامه، مجلس وارد رأى‏ گیرى مى‏ شود. (بر اساس قانون اصلاح موادی از قانون آیین نامه داخلی مجلس شورای اسلامی مصوب 28/5/97 این ماده حذف گردید.)

ماده۳۸ـ در هر مرحله، رأی گیری برای اعتبارنامه مورد اعتراض، مخفی و با ورقه مخصوص انجام می شود.

ماده۳۹ـ نماینده ای که به اعتبارنامه اش اعتراض شده مانند سایر نمایندگان، از کلیه حقوق اعم از اعلام رأی و نامزدشدن برای عضویت در هیأت رئیسه و سایرانتخابات برخوردار است، لیکن در زمان بررسی اعتبارنامه خود در شعبه، کمیسیون تحقیق و مجلس حق رأی ندارد.

2- تعیین اعضای کمیسیون‌ها ماده۴۰ ـ هریک از نمایندگان برای تعیین کمیسیون تخصصی خود فرمهای امتیازبندی را از شعبه مربوط دریافت می کند و پس از تکمیل فرم به همراه تعیین دو اولویت پیشنهادی، حداکثر تا سه روز پس از افتتاح دوره به هیأت رئیسه مجلس تحویل می دهد. تبصره۱ـ فرم امتیازبندی و دستورالعمل اجرائی این ماده بر اساس شاخص های: تحصیلات، سوابق اجرائی مرتبط و نمایندگی مجلس و سابقه عضویت در کمیسیون، ظرف مدت سه ماه از تاریخ تصویب این قانون توسط هیأت رئیسه مجلس تهیه می شود و به تصویب جلسه مشترک هیأت رئیسه وکمیسیون تدوین آیین نامه داخلی می رسد. تبصره۲ـ به منظور آشنایی نمایندگان با سوابق یکدیگر، معاونت قوانین موظف است همزمان با شروع فعالیت شعب، اسامی نمایندگان را به همراه تحصیلات، سوابق اجرائی و سابقه عضویت در کمیسیون ها (در صورت برخورداری از سابقه نمایندگی) تکثیر و در اختیار نمایندگان قرار دهد.

ماده۴۱ـ هیأت رئیسه پس از دریافت نظر شعب و تعیین امتیاز و رتبه بندی، نسبت به تکثیر و توزیع گزارش آن اقدام می کند. نمایندگان معترض می توانند ظرف مدت چهل و هشت ساعت پس از توزیع گزارش، اعتراض خود را نسبت به امتیازها به هیأت رئیسه تقدیم کنند تا هیأتی مشترک، متشکل از هیأت رئیسه مجلس و رؤسای شعب با دعوت از نماینده معترض به امتیاز خود، ظرف مدت چهل و هشت ساعت پس از انقضای مهلت فوق، به اعتراضات رسیدگی و اعلام نظر نماید. پس از اتمام این مراحل هیأت رئیسه نسبت به تعیین و اعلام فهرست اعضای کمیسیون های تخصصی بر مبنای امتیازات هر فرد، اقدام می کند. تبصره۱ـ پس از اعلام اسامی اعضای کمیسیون های تخصصی، در صورتی که هر یک از نمایندگان به کمیسیون انتخاب شده اعتراض داشته باشد، می تواند ظرف مدت بیست و چهار ساعت اعتراض خود را مکتوب به هیأت رئیسه مجلس تقدیم کند تا هیأت مشترک فوق الذکر با استماع نظرات معترضان و بررسی اعتراض های واصله نسبت به تعیین نهائی اعضای کمیسیون های تخصصی تا چهل و هشت ساعت پس از انقضای مهلت اعتراض، اقدام کند. تبصره 2- بین افرادى که رأى مساوى آورده و احتساب آنان به عنوان عضو یک کمیسیون باعث افزایش سقف آن کمیسیون مى‏ شود قرعه ‏کشى انجام مى‏ گیرد. تبصره۳ـ امتیازبندی و تعیین اعضای هر کمیسیون به ترتیب از کمیسیون هایی که بیشترین متقاضی دارد، انجام می شود و پس از تکمیل اعضای کمیسیون های مذکور، نمایندگان بازمانده از اولویت اول انتخابی خود، با متقاضیان اولویت اول کمیسیون بعدی امتیازبندی و تعیین کمیسیون می شوند. تبصره۴ـ نمایندگانی که در هیچ یک از اولویت های خود انتخاب نشده اند موظفند از دیگر کمیسیون های تکمیل نشده دو اولویت دیگر را تعیین نمایند.

ب - کمیسیون‌ها ماده۴۲ـ مجلس دارای کمیسیون های تخصصی و کمیسیون های خاص با محدوده وظایف مشخص به شرح مذکور در آیین نامه داخلی مجلس می باشد. تعداد اعضای کمیسیون های تخصصی، حداقل نوزده و حداکثر بیست و سه نفر است و تعداد اعضای کمیسیون های خاص طبق مواد (۴۳) تا (۴۸) آیین نامه داخلی تعیین می شود. تبصره۱ـ در دوره دهم مجلس هر کمیسیون که به حد نصاب مقرر در این ماده نرسیده است و کمیسیونی که نماینده متقاضی حائز شرایط مازاد بر سقف دارد، هیأت مشترک رؤسای شعب و هیأت رئیسه مجلس تا پانزده روز پس از تصویب نهائی این قانون می تواند حداقل و حداکثر تعداد مقرر در این ماده را، حداکثر برای سه کمیسیون و فقط یکبار تعیین و تغییر دهد. تبصره 2- تعیین مصادیق و تهیه شرح وظایف و اختیارات کمیسیون‌ها با رعایت کلیت آیین‌نامه داخلی مجلس شورای اسلامی توسط هیأت رئیسه مجلس یا هر یک از کمیسیون‌ها و یا حداقل پنجاه ‌نفر از نمایندگان پیشنهاد می‌شود و پس از تصویب در جلسه مشترک هیأت رئیسه مجلس، اعضای کمیسیون تدوین آیین‌نامه داخلی و رؤسای کمیسیون‌های تخصصی اجرا می‌شود. جلسه مشترک فوق‌الذکر به ریاست رئیس یا یکی از نواب رئیس مجلس و با حضور حداقل دوسوم اعضاء رسمیت می‌یابد و مصوبات آن با رأی حداقل دوسوم اعضای حاضر معتبر خواهد بود و مصوبات به اطلاع نمایندگان خواهد رسید.

1- کمیسیون‌های خاص 1-1- کمیسیون مشترک ماده 43- در مورد طرح‌ها و لوایحى که به تشخیص هیأت رئیسه به دو یا چند کمیسیون ارتباط اساسى داشته باشد، کمیسیون مشترک تشکیل مى‏ گردد. تعداد اعضای کمیسیون مشترک بیست و سه نفر می‌باشد. تعیین سهم هر کمیسیون به وسیله هیأت ‌رئیسه مجلس و انتخاب آنان توسط کمیسیون ذی‌ربط می‌باشد. کمیسیون مشترک در انتخاب هیأت رئیسه و ارائه گزارش و سایر مقررات مانند دیگر کمیسیون‌ها اقدام مى ‏نماید.

2-1- کمیسیون ویژه ماده 44- در مسائل مهم و استثنایى که براى کشور پیش مى ‏آید و در این خصوص تشکیل کمیسیون ویژه‏ اى براى رسیدگى و تهیه گزارش ضرورت پیدا مى‏ کند، به پیشنهاد حداقل پانزده نفر از نمایندگان و تصویب مجلس، این کمیسیون تشکیل مى‏ شود. اعضاى کمیسیون ویژه که پانزده نفر خواهند بود، مستقیما در جلسه علنى توسط نمایندگان با رأى مخفى و اکثریت نسبى انتخاب خواهند شد. هیأت رئیسه کمیسیون ویژه همانند دیگر کمیسیون‌ها انتخاب خواهد شد. تبصره- هیأت رئیسه مجلس می‌تواند طرح‌ها و لوایحی را که در حوزه مسائل مربوط به کمیسیون ویژه تشخیص دهد به آن کمیسیون ارجاع نماید.

3-1- کمیسیون تلفیق ماده 45- به‏ منظور تنظیم اصول و مفاد برنامه ‏هاى توسعه و لوایح بودجه کل کشور و ایجاد هماهنگى بین کمیسیون‌هاى تخصصى مجلس شوراى اسلامى، پس از تقدیم لایحه مربوط توسط دولت به مجلس، کمیسیون تلفیق مرکب از اعضاى ذیل تشکیل مى‏ گردد: 1- کلیه اعضاى کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات 2- دو ‏نفر از هریک از کمیسیون‌هاى دیگر (غیراز کمیسیون‌هاى تحقیق و تدوین آیین ‏نامه داخلى مجلس) اعضاى مذکور در بند (2) توسط کمیسیون‌هاى مربوطه انتخاب و به هیأت رئیسه مجلس معرفى مى‏ شوند. مأموریت این کمیسیون تا تصویب نهایى قانون برنامه توسعه و یا لایحه بودجه سالانه کل کشور ادامه مى‏ یابد. تبصره- کمیسیون تلفیق با حضور اکثریت مطلق اعضاء رسمیت می‌یابد.

4-1- کمیسیون تحقیق ماده 46- به منظور بررسى اعتبارنامه‏ هایى که توسط شعب مورد تأیید قرار نگرفته و یا از سوى نمایندگان مورد اعتراض واقع شده است هر یک از شعب موظفند پس از تعیین هیأت رئیسه خود، بلافاصله دو نفر از اعضاى خود را که آگاهى بیشترى به مسائل حقوقى داشته و از صلاحیت لازم برخوردار باشند به‏ عنوان اعضاى اصلى و على‏ البدل کمیسیون تحقیق انتخاب نمایند و نتیجه را به هیأت رئیسه گزارش تا در جلسه علنى قرائت گردد.

5-1- کمیسیون تدوین آیین ‏نامه داخلى مجلس ماده 47- هر شعبه یک نفر دیگر از اعضای خود را که واجد صلاحیت باشد براى تشکیل کمیسیون تدوین آیین ‏نامه داخلى مجلس معین و نتیجه را به مجلس گزارش خواهد کرد. این کمیسیون علاوه بر انجام وظایف مقرر در این آیین‌نامه طرح‌هاى مربوط به اصلاح آیین‏ نامه داخلى مجلس را رسیدگى کرده و نظر خود را به مجلس گزارش مى ‏نماید تا مطابق آیین ‏نامه مورد بررسى قرار گیرد.

6-1- کمیسیون اصل نودم (90) قانون اساسى ماده 48- به منظور سامان دادن و کارآمدسازی مجلس و نمایندگان، خصوصاً نسبت به طرز کار قوای مجریه و قضاییه و مجلس مبتنی بر اصول متعدد قانون اساسی بالاخص اصل نودم (90)، کمیسیونی به نام اصل نودم (90) قانون اساسی تشکیل می‌گردد تا طبق قوانین مصوب مربوط به خود اداره و انجام وظیفه نماید. اعضای این کمیسیون به شرح ذیل است: 1- از هر کمیسیون تخصصی یک‌ نفر با معرفی کمیسیون مربوطه 2- هشت نفر از نمایندگان که توسط رؤسای شعب و هیأت رئیسه به عنوان اعضای ثابت انتخاب می‌شوند. تبصره 1- رئیس کمیسیون با پیشنهاد هیأت رئیسه مجلس از بین اعضای ثابت کمیسیون و با رأی مجلس برای مدت یک سال انتخاب می‌گردد. تبصره 2- اعضای ثابت کمیسیون نباید عضو کمیسیون‌های تخصصی مجلس باشند.

2- کمیسیون‌هاى تخصصى ماده 49- هر یک از کمیسیون‌هاى تخصصى مجلس که مطابق این آیین ‏نامه تشکیل مى‌گردند در محدوده تخصصى خود داراى وظایف و اختیاراتى به شرح زیر مى‏ باشند: 1- بررسی ‌طرح‌ها و لوایح ارجاعی و گزارش‌ آن به مجلس شورای ‌اسلامی. 2- بررسی و تصویب آزمایشی طرح‌ها و لوایح و همچنین تصویب دائمی اساسنامه سازمان‌ها، شرکت‌ها و مؤسسات دولتی یا وابسته به دولت طبق اصل هشتاد و پنجم (85) قانون اساسی 3- رسیدگی به درخواست‌های تحقیق و تفحص 4- رسیدگی به سؤال نمایندگان از رئیس جمهور و وزیران 5- بررسی موارد ارجاعی از لوایح برنامه توسعه و بودجه سالانه و گزارش آن به کمیسیون تلفیق 6- کسب اطلاع از کم و کیف اداره امور کشور، دریافت و بررسی گزارش‌های عملکردی و نظارتی از اجرای قوانین مربوط به دستگاه‌های ذی‌ربط 7- تهیه گزارش موردی و سالانه در خصوص امور اجرایی دستگاه‌ها و نحوه اجرای قوانین به خصوص قانون برنامه توسعه و بودجه سالانه و ارائه نکات مثبت، منفی و پیشنهاد نحوه اصلاح آن و تقدیم گزارش به مجلس جهت قرائت تبصره 1- کمیسیون‌ها رأساً یا با تقاضای حداقل ده نفر از نمایندگان می‌توانند در موارد مهم و حساس و در مواجهه با تخلفات یا سوء مدیریت، با دعوت از مسؤولان ذی‌ربط موضوع را بررسی نموده و گزارش آن را به هیأت رئیسه ارائه نمایند. در صورتی که درخواست بررسی از سوی نمایندگان باشد حداکثر پنج نفر از آنها می‌توانند در تهیه گزارش با کمیسیون مشارکت نمایند. هیأت رئیسه می‌تواند گزارش مذکور را در دستور کار مجلس قرار دهد. در این‌ صورت سخنگوی کمیسیون و نماینده دولت هر کدام به میزان پانزده دقیقه و شش‌ نفر از نمایندگان به قید قرعه از بین متقاضیان هر کدام به میزان پنج دقیقه، نظرات خود را بیان می‌نمایند. هر گاه کمیسیون همراه با گزارش پیشنهادهایی برای تصویب به مجلس ارائه نماید با رعایت مفاد آیین‌نامه داخلی در دستور حداکثر دو هفته بعد مجلس قرار خواهد گرفت و مطابق آیین‌نامه داخلی رسیدگی می‌شود. نمایندگان می‌توانند پیشنهادهای خود را تا چهل و هشت ساعت پس از پایان قرائت گزارش به کمیسیون تحویل نمایند. کمیسیون تا یک هفته گزارش نهایی خود را به مجلس ارائه می‌دهد. در صورتی‌ که کمیسیون در گزارش خود، در مورد ناکارآمدی مسؤول ذی‌ربط دلایلی ارائه نماید، مراتب توسط هیأت رئیسه به بالاترین مقام مسؤول مذکور برای اقدام مقتضی اعلام می‌گردد. تبصره 2- پاسخ دولت راجع به گزارش‌هاى کمیسیون‌هاى تخصصى در دستور کار مجلس قرار گرفته و قرائت خواهد شد. پس از آن حسب درخواست کمیسیون‌هاى تخصصى، موضوع گزارش‌هاى یاد شده جهت بررسى به کمیسیون اصل نودم (90) قانون اساسی ارسال و کمیسیون مذکور نتایج بررسى خود را به مجلس ارائه خواهد کرد. تبصره 3- کمیسیون‌هاى تخصصى مجلس مى‏ توانند به تعداد کافى مشاور ذى‏صلاح به ویژه از میان نمایندگان ادوار گذشته که در مسائل کمیسیون صاحب تخصص و تجربه باشند از طریق هیأت رئیسه به خدمت بگیرند.

1-2- کمیسیون آموزش، تحقیقات و فناوری ماده 50- کمیسیون آموزش و تحقیقات براى انجام وظایف محوله در محدوده آموزش و پرورش عمومى، آموزش فنى و حرفه اى، آموزش عالى، تحقیقات و فناورى، مطابق ضوابط این آیین‏ نامه تشکیل مى‏ شود.