(مدنی) قرابت نسبی که بوسیله ولادت یکی از دیگری حاصل شود بعضی آنرا (قرابت در خط مستقیم) نامیده اند. بعضی برآن قرابت عمودی نام نهاده اند. مانند قرابت جد نسبت به نوه و بالعکس. قرابت در خط عمودی دو قسم است صعودی و نزولی قسم اول ناظر است به کسانی که شخص از آنها متولد شده (مانند پسر نسبت به پدر و جد) و قسم دوم ناظر بکسانی است که از شخص متولد شده اند مانند جد نسبت ب نوه (ماده 1196 قا نون مدنی).

(مدنی- فقه) خویشاوندی طفل نسبت به پدر ومادری است که در حین انعقاد نطفه بین آنان نکاح صحیح( اعم از نکاح دائم یا منقطع) وجود داشته و یا خویشاوندی مذکور را قانون محترم شناخته باشد مانند نسب حاصل از وطی به شبهه.

( مد نی- فقه) هرگاه این زن و مرد معینی رابطة ازدواج بر قرار شده باشد و مقاربت آنها از روی شبهه نباشد طفل حاصل از این عمل که منسوب به آنها است دارای نسب نامشروع (زنا) است و چنین طفلی را ولد زنا گویند که ملحق به ابوین یا یکی از آنان نمیباشد( ماده 1167 قانون مدنی).

( مدنی) در قرابت نسبی خویشاوندانی که ازنسل یکدیگر نبوده و از نسل شخص ثالثی باشند آن شخص ثالث را نسبت بآنان جامع نسب گویند چنانکه جامع نسب دو برادر پدر و مادر آنان میباشند. پس جامع نسب مربوط بخویشاوندان بخط اطراف است نه خط مستقیم (یاعمودی).

( فقه) مقصود از آن عمود - حاشیه - طبقات و درجات است: عمود یعنی نسب عمودی که به خط مستقیم به یکدیگر می پیوندند مإنند پدران و مادران هرقدر برتر روند و فرزندان هرقدر پائین تر روند. سایر خویشاوندان حاشیه را تشکیل میدهند یعنی در حاشیه نسب قرار دارند. عمود، طبقه اول را تشکیل میدهند ( بغیر اجداد). اجداد از عمود و اخوه و اولاد آنها از حاشیه، طبقة دوم را تشکیل میدهند. سایر حواشی طبقه سوم را تشکیل می دهند. در هریک از سه طبقه درجات وجود دارد.

در لغت بمعنی از بین بردن و محو کردن و ازاله است، در اصطلاحات ذیل بکار رفته است:

رک. نسخ صریح

نسخ صریح آن است که قانونگذار ضمن قانون تازه ای منسوخ بودن قانون قدیم را اعلان نماید: این خود دو قسم است: الف - نسخ شخصی - یعنی نسخ قانون ( یا قوانین) سابق با ذکر خصوصیات، چنانکه گفته شود قانون مرور زمان اموال منقول منسوخ است (بند نهم ماده 789 دادرسی مدنی). ب - نسخ نوعی- در این نوع نسخ، خصوصیات قانون منسوخ بیان نمیشود چنانکه گفته میشود: (هر قانون مغایر با این قانون، منسوخ است.)

هرگاه دو قانون دریک مورد وارد شوند و جمع بین آنها به هیچ وجه میسر نباشد قانون مؤخر بطور ضمنی کاشف از منسوخ بودن قانون مقدم میباشد.

هرگاه مدتی نسبتا طولانی بیک قانون معین عمل نشود بنظر عده ای از علماء حقوق قانون مذکور عملا منسوخ است مانند قانون حضور پنج نفر ازعلماء طراز اول در مجلس شوری و مانند شرط عدم تجاهر به فسق درامر استخدام در ماده دوم قانون استخدام کشوری مصوب 22 قوس 1301 شمسی. ( رک. فسق)

عبارت است از اسقاط اعتبار یک قانون ( به توسط کسیکه اختیار قانونی این کاررا دارد) بوسیله قانون دیگر. قانون اخیر را ناسخ و قانون نخست را منسوخ نامند.

رک - نسخ صریح

هرگاه در مورد یک قانون، دو تفسیر میسر باشد و نتیجه یکی از آن دو تفسیر، منسوخ شمردن یک قانون باشد ولی نتیجه تفسیر دیگر ملازمه به نسخ هیچ قانونی نداشته باشد تفسیر دومی مقدم است و تا میسر است باید از ارتکاب نسخ خودداری نمود. این معنی را اصل عدم نسخ می گویند. (رک. استصحاب حکم کلی)

نسخة بعدی یک سند عادی یا رسمی که فرق آن با رونوشت این است که نسخه ثانی ما نند نسخه اول معتبر است به خلاف رونوشت (ما ده 74 قانون ثبت).

اراضی دائر وآیش ده که دارای مشخصات ذیل است: الف - نسق تعلق بزارع دارد ( مجموعه اصلاحات ارضی - صفحه 40). ب- مالک هم که در ده زراعت میکند مانند زارع دارای نسق زراعتی میشود (مجموعه اصلاحات ارضی- صفحه 41). ج- کارگر روزمزد نسقی در ده ندارد زیرا شرط داشتن نسق سابقه مبنی بر استمرار زراعت در ده است که نتیجه این سابقه داشتن حق ریشه (رک. حقوق زارعانه) و اعیانی زراعی در ده میباشد (مجموعه اصلاحات ارضی صفحه 41 ) وباین ترتیب آن قسمت از اراضی که طبق سابقه مذکور فوق برای زراعت در دست دهقان (کسیکه بکار دهقانی مشغول است) است نسق زراعتی او را تشکیل میدهد ومجموعه این نسق ها نسق زراعتی ده را تشکیل میدهد (مجموعه اصلاحات ارضی- صفحه 91).

(مدنی- فقه) اسم جمع است برای کلیه کسانی (بخط مستقیم یا اطراف) که از طریق ولادت باشخصی یا اشخاص معین قرابت نسبی دارند وبا هم وجود دارند مثلا کلیه برادران و خواهران نسبت به پدر ومادر یک نسل محسوبند. و عبارت( نسلا بعد نسل )باید محمول بر همین معنی باشد یعنی تا وقتیکه یکی از افراد یک نسل باقی است تقدم (ازحیث موضوع حق یاتکلیف واقع شدن) با او است مگر تصریح به خلاف شود (رأی لازم الاتباع هیات عمومی تمیز مورخ 2- 11-42).

درعباراتی ما نند( وقف کردم بر اولاد ذکور خود نسل بعد نسل )اختلاف نظر وجود دارد که عبارت( نسلا بعد نسل) قید وقف است یاقید اولاد: اگر قید وقف باشد ومثلا اولاد واقف دو نفر باشد و یکی مرده و از او فرزند ذکوری بماند مستفید از وقف فقط عم آن فرزند ذکور است. اگر قید اولاد باشد آن وقت مستفید ازوقف هم عم وهم برادر زاده خواهد بود. ( رک. نسل)

( مدنی- فقه) صفت عقد معوضی ( از عقود غیرمستمر) که ثمن آن کلی وبرای پرداخت آن موعد معین شده باشد. اگر برای ثمن در عقود مذکورموعد نباشد آن را نقد گویند.

انتشار واشاعه با سوء نیت اخبار دروغ و وقایع خلاف واقع(ماده 269 قا نون جزا ).

هرنوشته مخالف اخلاق حسنه و تصاویر قبیحه را گویند.( قرارداد بین المللی برای جلوگیری از اشاعه و معامله نشریات مستهجن- مجموعه 1309- ص 155).