(جزا) هرگاه بعلت وضع خاص مجنی علیه ویا وسائل ارتکاب جرم، تحقق جرم ذاتا محال باشد هرچند که مجرم تمام کوشش خود را بکار برد آن جرم را جرم محال گویند مانند خالی کردن تیر بمرده و تفنگ خالی بشخصی بگمان اینکه پراست.

(جزا) جرمی که اگر افراد غیر نظامی هم مرتکب شوند مشمول کیفرمقرر در قانون دادرسی وکیفر ارتش شوند مانند پنهان کردن اسلحه نظامی (ماده 379 قانون دادرسی وکیفر ارتش).

(مدنی) عملی است ناشی ازتقصیریا عمد که فاعل آن را ضامن خسارت میسازد.

(جزا) جرائمی که چند نفر مجتمعا مرتکب شوند (ماده 175 قانون مجازات عمومی) یا چند نفر آن را در ازمنه و امکنه مختلف باتبانی قبلی صورت دهند (خواه طبیعت این جرائم مانند هم باشد خواه نه) مانند دو قتل و مانند یک قتل ویک سرقت. تقارن زمانی بین جرائم مرتبط شرط نیست. جرم مرکب (جزا) الف - جرم مرکب از چند عمل که ازیک جنس نباشند و بطورتوالی صورت گیرد و مجموع آن اعمال جرم واحدی را تشکیل دهند مانند کلاهبرداری از طریق توسل بوسائل تقلبی. ب - عمل نا مشروعی که موجب تحقق چند عمل یاچند عنوان جزائی شود مانند قتل چند نفر با یک تیر تفنگ ومانند کلاهبرداری ضمن جعل ج - عمل نا مشروعی که ظاهرا جرم عادی است ولی باتوجه بقصد مجرم، جرم سیاسی است مانند قتل رئیس دولت.

(جزا) جرمی که در زمان نسبتا دراز صورت گیرد مانند توقیف غیر قانونی و حمل اسلحه غیر مجاز. از این معنی به جرم متمادی - جرم متسلسل هم تعبیر شده است ولی اصطلاح جرم مستمر وجرم متمادی رساتر است.

(جزا) جرمی است که در مرئی ومنظر مامورکشف جرم یا جمعی از مردم واقع شود. اگر آثار جرم بلافاصله پس از وقوع دیده شود جرم در حکم مشهود است و هم چنین است اگرمجنی علیه بلافاصله پس از وقوع جرم کسی را بعنوان مجرم معرفی کند یا در زمان نزدیک بوقوع جرم آثار بارز جرم در ید و تصرف متهم دیده شود ویا تعلق آن آثار و اسباب به متهم محرزگردد ویا متهم در زمان نزدیک بوقوع جرم قصد فرار داشته باشد و یا در حال فرار (در زمان نزدیک بوقوع جرم) دستگیر شود. (ماده 23 آئین دادرسی کیفری وماده 128 دادرسی وکیفر ارتش)

(جزا) عبارت است از توهین و افتراء بوسیله روزنامه یا مجله یا نشریه ازلحاظ ارتباط با مقام ویا شغل رسمی یا رویه اداری یا اجتماعی یا سیاسی بشخص یا اشخاص. انتقاد از روش سیاسی و اداری بوسیله روزنامه یا مجله یا نشریه نسبت بمسئولان و متصدیان امور دولتی واشخاص مذکور در ماده 22 لایحه قانونی مطبوعات مصوب 1334 که از لحاظ مصالح عمومی صورت می گیرد جرم محسوب نمیشود... (ماده 30 قانون مذکور و ماده 2- 3 قانون هیئت منصفه 1310)

(جزا) جرمی که قبل از حصول غرض مطلوب مجرم، جرم تلقی شده باشد مانند جعل سند که استفاده ازآن از ارکان و مقومات جرم مذکور نیست. اگر حصول نتیجه مقوم ماهیت جرم باشد آنرا جرم مقید نامند، مانند قتل.

(جزا) جرمی که علت خارجی مانع پایان یافتن مساعی مجرم و حصول نتیجه شود مانند قراول رفتن تفنگ بطرف کسی بقصد قتل که مصادف با ممانعت قهری ثالث از تمام شدن عمل گردد. در جرم عقیم مساعی مجرم بپایان می رسد. (رک. جرم عقیم) و ارتکاب جرم هم در این مورد ذاتا محال نیست (رک. جرم محال)

رک. جرم مطلق

(جزا) جرمی که فقط قوانین نظامی آنرا جرم شمرده باشد.

رک. غرض جرم

رک. تعدد جرم

رک. تکرار جرم

رک. درجه (درجه مجازاتها)

(حقوق جزا) اموری که در همه جرائم وجود دارد و نبود یکی ازآنها برای نبود جرم کافی است. این عناصر عبارتند از: الف - عنصرقانونی (رک. عنصرقانونی جرم) ب- عنصرمادی (رک. عنصرمادی جرم) ج- عنصر معنوی (رک. عنصرمعنوی جرم)

(حقوق جزا) وآن عبارت است ازاینکه قانون جزا عمل معینی را جرم اعلام کند.

(حقوق جزا) عمل مجرم که در خارج واقع میشود عنصر مادی جرم است.

(حقوق جزا) قصد مجرم در امر خلافی و عمد وی در جرم عمدی و خطاء وی در جرم خطائی عنصر معنوی نامیده میشود

رک. معاونت